قلی درویش

روستای قمرود در ۲۰ كیلومتری شهر قم شده است . منطقه شامل دو بخش است كه به وسیله رودخانه قمرود یا اناربار به دو بخش تقسیم می شود . ساحل راست یا بخش شرقی را قمرود و بخش غربی را البرز می نامند .تپه  قلی درویش در این محل قرار دارد و اطراف آن محوطه ای باستانی به مساحت پنجاه هکتار قرار دارد.

در تپه قلی درویش لایه های هزاره پنجم و سوم پیش از میلاد شناسایی شده است اما اثری از زندگی هزاره چهارم در آن وجود ندارد. در استقرار در تپه قلی درویش یک وقفه تاریخی طولانی وجود دارد که باستان شناسان از دلیل آن بی خبرند.

قلی درویش در هزاره چهارم پیش از میلاد حدود ۱۰۰۰ سال خالی از سکونت بوده است، حدس زده می شود اقوام ساکن در آن به جای دیگری مهاجرت کرده باشند. کشف استقرار گاهی از دوره هزاره چهارم پیش از میلاد در بافت تاریخی قم این احتمال را قوی کرده است که ساکنان قلی درویش در این دوره تاریخی به شهر فعلی قم آمده اند و دوباره پس از ۱۰۰۰ سال به قلی درویش باز گشته اند .

معماري مسکوني جوامع ساکن در قلي درويش ، فضاي نيايشگاهي ، کوره هاي ذوب فلز و آثار منقول و سفالي از جمله آثار بدست آمده ازاين منطقه است. در تپه قلی درویش ساختار شهري دوره عصر آهن نيز کشف شده است.

مجموعه مدارک به دست آمده از قلي درويش از جمله ساختارهاي معماري، مهرهاي استوانه‌اي، پلمپ‌هاي در خمره، توکن‌ها و قطعه سفال مهرزده، شواهد بسيار ارزشمندي از پيچيدگي‌هايي فرهنگي را ارائه داده است.